Prowadzenie nadzoru nad wyposażeniem, w tym nadzoru nad jego cechami metrologicznymi jest sprawą nie podlegającą dyskusji. Sposób realizacji i zakres nadzoru oczywiste nie są. Postaram się w kilku krótkich wpisach wyjaśnić tytułowy problem najprościej jak potrafię.
Kiedy wzorcować a kiedy sprawdzać ?
Argumenty zdroworozsądkowe podałem w poprzednim rozdziale. Teraz poznajmy stanowisko „znormalizowane”. Na pytanie kiedy wzorcować odpowiada wprost norma PN-EN ISO/IEC 17025. Nieco odmienne ujęcia znajdują się w wydaniu 2005 i w wydaniu 2018 ale konkluzja w obu wydaniach jest taka sama.
17025:2005
Całe wyposażenie (łącznie z przeznaczonym do pobierania próbek) powinno być wzorcowane lub sprawdzane (p. 5.5.2)). Obligatoryjnemu wzorcowaniu podlega jedynie wyposażenie pomiarowe i badawcze spełniające funkcje pomiarowe (p. 5.6.1). Kluczowy jest przymiotnik „pomiarowe”. Wyposażenie podlegające wzorcowaniu musi spełniać funkcje pomiarowe a wynik tego pomiaru musi mieć wpływ na dokładność lub miarodajność wyników badań (p. 5.6.2.2.1). Ów wpływ musi przy tym dać się powiązać z wynikiem lub niepewnością wyniku badania.
17025:2018
(Całe) wyposażenie podlega weryfikacji (wzorcowaniu, sprawdzaniu lub innej formie potwierdzenia właściwego funkcjonowania) – p. 6.4.4. Specyficznej formie weryfikacji – wzorcowaniu – podlega jedynie wyposażenie pomiarowe (p. 6.4.6) ale tylko wtedy, gdy:
- dokładność pomiaru lub niepewność pomiaru wpływa na ważność raportowanych wyników
- wzorcowanie wyposażenia jest wymagane do ustanowienia spójności pomiarowej raportowanych wyników.
Jak wynika z przytoczonych wymagań normy weryfikacji podlega całe wyposażenie ale wzorcowaniu podlegała i podlega jedynie jego część. Ciekawostką może być fakt, że to samo wyposażenie w zależności od zastosowania może podlegać lub nie podlegać obowiązkowi wzorcowania. Inną ciekawostką jest to, że część wyposażenia nie tylko nie musi ale z uwagi na swoją konstrukcję wręcz nie może być wzorcowana. Np. większość powszechnie stosowanych w laboratoriach chłodziarek czy zamrażarek z rynku AGD nie daje możliwości zadawania powtarzalnej nastawy a zatem przypisanie nastawie uzyskanej poprawki nie jest możliwe.
Nie ma zakazu wykonywania wzorcowań tam gdzie nie są one wymagane lub gdzie nie znajdują one uzasadnienia. Zakazu nie ma ale wzorcowanie wszystkiego co się da nie wydaje się być postępowaniem właściwym.